Cúng Giao thừa: Lễ cúng quan trọng đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới

Cúng Giao thừa là một trong những lễ cúng quan trọng nhất trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam, đánh dấu thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Mâm cỗ cúng Giao thừa cần được chuẩn bị một cách chu đáo, trang trọng và đầy đủ, thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với tổ tiên và các vị thần linh.

Lễ cúng Giao thừa, hay còn gọi là lễ trừ tịch, đã trở thành một phong tục cổ truyền từ lâu đời, với mong muốn cầu chúc cho một năm mới vạn sự như ý, hạnh phúc và an khang cho bản thân và gia đình. Để hiểu rõ hơn về ý nghĩa và nội dung của mâm cỗ cúng Giao thừa vào đêm 30 Tết, hãy cùng khám phá những món ăn đặc trưng và ý nghĩa của chúng trong bài viết dưới đây.

1. Ý nghĩa cúng đêm giao thừa

Cúng đêm giao thừa là một nghi thức văn hóa sâu sắc của người Việt Nam trong mỗi dịp Tết Nguyên đán. Nghi lễ này, còn được gọi là Trừ tịch, mang ý nghĩa trừ khử ma quỷ và những điều xui xẻo, không may mắn của năm cũ. Do đó, cúng đêm giao thừa thường được thực hiện từ khoảng 23 giờ đến 1 giờ sáng, đúng vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới.

2. Mâm cúng giao thừa ngoài trời 30 Tết

Mâm cúng giao thừa vào ngày 30 Tết có sự khác biệt tùy theo từng vùng miền, nhưng đều có những đặc điểm chung như mâm ngũ quả, trầu cau, rượu, trà, muối, gạo, cùng với quần áo và mũ nón dành cho thần linh. Đối với mâm lễ mặn, thường có thịt heo luộc hoặc gà trống luộc, bánh chưng, xôi, và hoa tươi. Đối với những người theo Phật giáo, có thể chuẩn bị mâm lễ chay với hoa quả.

Mâm cúng cần được bày trí trước cửa nhà, tuyệt đối không thực hiện trong nhà hay ban công. Khi đến giờ cúng, gia chủ nên ăn mặc chỉn chu, gọn gàng, thắp đèn, nến, rót rượu và trà, sau đó thành tâm khấn vái trước án, mời thập phương chư thần và chư thiên chứng giám, cầu mong theo nguyện vọng của gia đình, đồng thời cho phép người thân đã mất trở về nhà hưởng hương hỏa trong dịp Tết. Theo Vietnamnet

Theo tục lệ cổ truyền, giao thừa được tổ chức nhằm đón các Thiên binh (12 vị Hành khiển). Lúc đó, họ đi thị sát dưới hạ giới, rất vội không kịp vào tận bên trong nhà được, nên bàn cúng thường được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Trịnh Sinh, cúng giao thừa hay còn gọi là cúng trừ tịch có ý nghĩa đem bỏ hết đi những điều xấu của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến.

Lễ trừ tịch thường được tiến hành vào giờ chính Tý, tức đúng 12 giờ đêm hôm 30 tháng Chạp.

Dưới đây là tư vấn của PGS-TS Trịnh Sinh về việc chuẩn bị mâm cỗ cúng ngoài trời theo văn hóa dân gian:

1. Mâm ngũ quả

2. Hương (3 cây to)

3. Hoa

4. 2 cây đèn (hoặc nến)

5. Trầu cau

6. Muối gạo

7. Trà

8. Nước (hoặc rượu)

9. Quần áo, mũ nón thần linh

10. Gà trống luộc

11. Xôi

12. Bánh Chưng

Ngoài ra lễ vật có ngũ quả, vàng mã, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (bánh tét – miền Nam), bánh kẹo và mâm cỗ mặn hoặc cỗ chay đầy đặn, thơm ngon, tinh khiết.

3. Mâm cúng giao thừa trong nhà 30 Tết

Cúng giao thừa trong nhà là lễ cúng tổ tiên vào chính thời khắc giao thừa vừa tới, nhằm cầu xin tổ tiên phù hộ độ trì cho gia đình mình gặp những điều tốt lành trong năm mới. Mâm lễ bao gồm các món ăn mặn ngày Tết được chế biến tinh khiết, trang nghiêm.

Mâm cỗ mặn bao gồm:

1. Bánh chưng

2. Giò

3. Chả

4. Xôi gấc (xôi các loại)

5. Thịt gà

6. Rượu (bia, thức uống khác)

Mâm cỗ ngọt bao gồm:

1. Bánh kẹo

2. Mứt tết

3. Hoa

4. Đèn (nến)

5. Hương

Khi cúng giao thừa trong nhà gia chủ và một số thành viên trong gia đình đứng trang nghiêm trước bàn thờ.

Đầu tiên, gia chủ cần khấn thần Thổ – vị thần cai quản trong nhà để xin phép cho tổ tiên về ăn Tết cùng gia đình. Sau đó, gia chủ khấn tổ tiên và xin được các cụ phù hộ độ trì trong nhà mới và cầu an khang thịnh vượng, sức khỏe tốt.

Ngoài mâm cúng ngoài trời, gia chủ còn cần chuẩn bị mâm cúng giao thừa trong nhà, bao gồm ngũ quả, nến, hương, hoa, vàng mã, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét), và bánh kẹo. Mâm cúng trong nhà thực chất là nghi lễ cúng bái tổ tiên, mời tổ tiên về nhà mừng đón năm mới cùng con cháu. Đây cũng là dịp để bày tỏ lòng biết ơn đối với ông bà tổ tiên đã đồng hành, bảo vệ và độ trì con cháu trong suốt năm qua.

Thông thường, mâm cúng trong nhà sẽ được thực hiện sau mâm lễ ngoài trời, theo tập tục “nghênh tân, tiễn cửu”, tức là mời chư thần và quan hành năm mới đến nhà, đồng thời tiễn đưa quan hành cũ.

4. Mâm cúng giao thừa 3 miền

– Mâm cúng giao thừa miền Nam: Do khí hậu miền Nam chủ yếu nắng nóng, phong tục chuẩn bị mâm cúng thường ưu tiên các món nguội như canh khổ qua nhồi thịt, canh măng, thịt kho hột vịt, chả giò, củ kiệu, và bánh tét.

– Mâm cúng giao thừa miền Trung: Mâm cúng miền Trung mang đặc trưng riêng với các món truyền thống như đĩa dưa món, giò lụa, thịt bông, gà bóp rau răm, thịt heo luộc, dưa giá, măng khô ninh, miến, cá chiên, và ram.

– Mâm cúng giao thừa miền Bắc: Mâm cúng miền Bắc chủ yếu bao gồm các món ăn truyền thống, thường có 4 bát, 4 đĩa. Nếu gia đình có điều kiện, có thể bày 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 9 đĩa với các món như móng giò hầm măng, bóng nấu thập cẩm, canh mọc, miến nấu lòng gà, và bánh chưng.

5. Một số lưu ý khi cúng Giao thừa

– Thực hiện nghi lễ cúng giao thừa ngoài trời trước, sau đó mới đến cúng trong nhà.
– Giờ cúng đẹp nhất là vào 0h, ngày 1/1 âm lịch.
– Mâm cúng cần được chuẩn bị đầy đủ và bê ra trước giờ giao thừa.
– Mâm lễ cúng ngoài trời nên đặt ở hướng Bắc (cúng Thượng Đế) hoặc hướng Đông (cúng Thiên Tử), tùy theo từng gia đình.
– Chuẩn bị bài cúng một cách kỹ lưỡng.
– Trang phục của người thực hiện nghi thức cúng giao thừa cần gọn gàng, tươm tất.
– Giọng đọc văn khấn cần to, rõ ràng và mạch lạc.
– Khi cúng, cần thành tâm, không vừa cúng vừa nói chuyện riêng.